Skontaktuj się z nami
Problemy żołądkowo-jelitowe, a wysiłek fizyczny
Zdarza się, że w trakcie treningu, meczu, czy turnieju zawodnik uskarża się na towarzyszące mu bóle brzucha i co chwilę nerwowo odwiedza toaletę. Zazwyczaj utożsamiamy to po prostu ze stresem wywołanym zawodami, ale warto jednak przyjrzeć się temu bliżej, jeśli takie sytuacje występują coraz częściej, a nasze dziecko traci radość z uprawiania sportu. Zanim poznamy sposoby radzenia sobie z zaburzeniami ze strony układu pokarmowego, poznajmy bliżej jego mechanizm funkcjonowania i dowiedzmy się, czego tak naprawdę dotyczy omawiany problem.
Jedną z części układu pokarmowego, który bierze udział w trawieniu i wchłanianiu pokarmów, a także wydalaniu niestawionych resztek pokarmowych, są jelita: jelito cienkie oraz jelito grube. Zarówno płyny, jak i pogryzione pożywienie stałe wędrują przełykiem do żołądka, w którym to mieszają się z sokiem żołądkowym, przez co są już wstępnie trawione. Należy zaznaczyć, że najważniejsze procesy trawienia mają miejsce w jelicie cienkim. To właśnie tam masa pokarmowa trawiona jest przez wydzieliny błony śluzowej jelita i produkowany przez trzustkę - sok trzustkowy. W wyniku tego procesu powstają aminokwasy, glukoza, a także kwasy tłuszczowe, które ulegają wchłanianiu się do układu krążenia przez komórki jelitowe. Często słyszymy określenie „perystaltyka” jelit. To nic innego jak aktywność skurczowa naszego przewodu pokarmowego. Dzięki temu możliwe jest przesuwanie miazgi pokarmowej. Falę perystaltyczną wywołują odruchy nerwowe powstałe w wyniku kęsa pokarmowego, czy śliny. A za co odpowiedzialne jest jelito grube? Otóż do jego podstawowych funkcji zaliczyć należy wchłanianie wody i elektrolitów, a także formowanie, magazynowanie i wydalanie kału. Warto podkreślić, że bodźcem, który inicjuje motorykę jelita grubego jest już sam moment przyjmowania pokarmu, natomiast substancją naturalną pobudzającą pracę jelita jest błonnik.
Jednym z powodów pojawiających się problemów żołądkowo-jelitowych wśród sportowców jest odwodnienie i spowolnienie tempa opróżniania żołądka. Podczas intensywnych ćwiczeń zmniejsza się przepływ krwi przez jelita. Odpowiednia perfuzja potrzebna jest do prawidłowego funkcjonowania narządów i tkanek, dlatego też w w wyniku niedostatecznego przepływu płynów ustrojowych dochodzi do niedokrwienia jelit, co objawia się nudnościami, bólami brzucha, a nawet wymiotami i biegunkami. Innymi czynnikami, które mogą przyczyniać się do zaburzeń układu pokarmowego są problemy przepuszczalności bariery jelitowej, motoryki jelit, stosowane leki czy czynniki o podłożu psychologicznym. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogą również powstawać w wyniku diety obfitującej w produkty z tzw. kategorii FODMAP (fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole). FODMAP jest to rodzaj węglowodanów, które są wolno wchłaniane w jelitach lub całkowicie nie ulegają strawieniu. Te krótkołańcuchowe cukry powodują gromadzenie wody w jelitach. Ponieważ z łatwością ulegają procesom fermentacji pod wpływem działania bakterii w jelicie grubym, przyczyniają się tym do produkcji gazów. W wyniku rozciągania się ściany jelita odczuwamy bóle brzucha, wzdęcia, przelewanie się w jamie brzusznej, a także zaparcia i biegunki. Nasileniu objawów sprzyjają przede wszystkim pełnoziarnista pszenica i żyto, duże ilości płatków owsianych, nasion roślin strączkowych, produkty nabiałowe zawierające laktozę oraz duże ilości wysokofruktozowych owoców. Szczegółowy wykaz produktów o zawartości FODMAP przedstawia tabela poniżej:
Podstawowym założeniem diety wykluczającej produkty obfitujące w FODMAP jest złagodzenie objawów, aby następnie móc stopniowo wprowadzać do diety wcześniej wspomniane węglowodany w tolerowanej przez organizm dawce. Celem jest niewywołanie niepożądanych dolegliwości. Pierwotnie przedstawiona strategia powstała głównie z myślą o osobach z chorobami jelit, takimi jak np. zespół jelita wrażliwego (IBS), jednak zauważono, że może mieć pozytywne zastosowanie wśród sportowców, u których zaburzenia ze strony układu pokarmowego ujawniają się podczas wysiłku fizycznego.
Protokół żywieniowy mający na celu eliminację produktów o wysokiej zawartości FODMAP znacznie wyklucza z diety produkty zbożowe, mleczne, a także warzywa i owoce, dlatego też należy na to szczególnie uważać. Źle skomponowana dieta może spowodować niedobory wielu składników odżywczych, m.in. wapnia, żelaza, witaminy B, witaminy D oraz antyoksydantów. Ponadto, węglowodany należące do grupy FODMAP to również prebiotyki które mogą korzystnie wpływać na florę jelitową, dlatego przed zastosowaniem jakichkolwiek restrykcji żywieniowych, warto skorzystać z pomocy specjalistów i skonsultować z nimi przyjęte strategie.
Mając na uwadze zaburzenia żołądkowo-jelitowe najpierw zadbajmy o prawidłowy poziom nawodnienia organizmu, a następnie zwróćmy uwagę na jakość produktów diety. Pamiętajmy, że każdego zawodnika należy traktować indywidualnie. To, że konkretny produkt powoduje bóle brzucha, czy biegunki u jednego dziecka, nie oznacza, że wywoła je u drugiego. Obserwujmy organizmy naszych młodych sportowców, nie bagatelizujmy długoutrzymujących się dolegliwości, które mogą wywołać poważne stany zapalne. Jeśli nie jesteśmy w stanie sami zidentyfikować czynnik sprawczy, warto skonsultować to ze specjalistą.
Dietetyk Akademii Piłkarskiej
Justyna Piskorz
